Ten tekst skupia się wyłącznie na pociągu pancernym „Danuta” (PP nr 11). Jeśli szukasz szerszego tła o wszystkich polskich pociągach pancernych w kampanii wrześniowej – zajrzyj do naszego przewodnika: Analiza polskich pociągów pancernych w Kampanii Wrześniowej 1939 roku
Skąd się wzięła „Danuta”
„Danuta” narodziła się jako zdobycz powstańców wielkopolskich – 16 lutego 1919 r. pod Rynarzewem przejęto niemiecki pociąg pancerny P.22, który po remoncie ochrzczono właśnie „Danutą”. W latach 20.-30. skład gruntownie modernizowano (m.in. w poznańskim Cegielskim), co dało ciężki pociąg pancerny o parametrach odpowiadających standardom WP tuż przed wojną.
Powstanie Wielkopolskie
derela.pl
Jak była zbudowana (stan na 1939)
Lokomotywa: opancerzony Ti3 z tendrem 12.C.1 i stanowiskiem dowodzenia na wieżyczce tendra (łączność świetlna, telefon, tuby rozmównicze).
Wagony bojowe: 2 wagony artyleryjskie (każdy z wieżą dla haubicy 100 mm wz. 14/19P i wieżą dla armaty 75 mm wz. 02/26 + stanowiska ckm; na dachu – stanowisko plot), oraz wagon szturmowy dla desantu piechoty z radiostacją dalekiego zasięgu.
Broń maszynowa: łącznie ok. 22 ckm wz. 08.
Rozpoznanie: pluton drezyn/tankietek – m.in. TK/TKS i Renault FT na prowadnicach szynowych (zjazd w teren w kilka minut).
Taki układ uzbrojenia i wyposażenia potwierdzają współczesne opracowania oraz ikonografia.
Wrzesień 1939: krótki, intensywny szlak bojowy pociągu pancernego „Danuta”
1-7 IX: „Danuta” pod kpt. Bronisławem Korobowiczem patroluje i osłania północną Wielkopolskę (Chodzież-Szamocin-Kcynia-Nakło-Żnin), odpierając m.in. nalot w Żninie i wspierając odwrót na Inowrocław/Toruń.
9-13 IX: przegrupowanie przez Kutno i Żychlin z forsownymi objazdami po zatarasowanych bombardowaniami liniach; wejście na rubież Jackowice-Łowicz.
14-16 IX – Bitwa nad Bzurą: wspiera obronę Soboty, Piątku i odcinka Łowicz (m.in. 4. i 16. DP), skutecznie hamując napór niem. 24. DP. W trakcie odwrotu 16 IX pociąg wpada w zasadzkę – ogień armat ppanc. rozbija parowóz. Kończy się amunicja; załoga wysadza skład, aby nie wpadł w ręce wroga. Część ludzi przebija się do Warszawy. (Miejsce akcji bywa podawane jako Urzecz/Dębowa Góra lub Jackowice; w starszych opracowaniach – Rząśno).
Co zostało po „Danutcie”
Niemcy podnieśli z torów i włączyli część ocalałych wagonów do własnego Panzerzug PZ-21. Sama „Danuta” przeszła jednak do legendy jako przykład maksymalnego wykorzystania ograniczonego, kolejowego środka walki w realiach przewagi lotnictwa i broni pancernej przeciwnika.
Dlaczego „Danuta” była groźna dla wroga – i dlaczego przegrała
Atut: zmasowany ogień artyleryjski z dwóch wagonów (haubice 100 mm + armaty 75 mm) połączony z gęstą siatką ckm oraz szybka dystrybucja ognia po „pasie” linii kolejowej – świetna broń do wsparcia piechoty i osłony odwrotu.
Słabości: pełna zależność od toru (pułapki na łukach, miny, uszkodzenia torowisk) i podatność na zaskoczenie ogniem ppanc. oraz naloty – przewagi taktyczne przeciwnika w 1939 r., których nie dało się zniwelować samą dzielnością załogi. (To diagnozowali już przed wojną oficerowie Broni Pancernej).